Co to jest wydziedziczenie?

Najprościej rzecz ujmując wydziedziczenie polega na pozbawieniu w testamencie określonych członków rodziny żądania zachowku. Spadkodawca może to jednak uczynić tylko wtedy, gdy jego spadkobiercy postępują wobec niego rażąco nagannie.

Kogo można wydziedziczyć?

Wydziedziczyć można jedynie osoby najbliższe, które są uprawnione do zachowku (o którym już pisałem w jednym z poprzednich wpisów):

1) zstępnych spadkodawcy (tj. dzieci, wnuki itp.)

2) małżonka,

3) rodziców.

Istotne!

Wydziedziczenie np. syna nie może powodować negatywnych konsekwencji dla jego dzieci – czyli wnuków spadkodawcy chyba, że także w stosunku do nich zachodziły przyczyny wydziedziczenia, a spadkodawca wskazał je wyraźnie w testamencie. W praktyce oznacza to, że wydziedziczonego członka rodziny traktuje się tak, jakby nie dożył dnia śmierci spadkodawcy. Na skutek wydziedziczenia, jego udział spadkowy przypada jego zstępnym (dzieciom, wnukom). Jeśli chcesz wydziedziczyć również dzieci i wnuki wydziedziczonego, to również w ich przypadku muszą zaistnieć określone w ustawie przesłanki. Jakie? O tym poniżej.

Z jakich powodów można wydziedziczyć?

Z całą pewnością nie mogą to być żadne błahe powody. Wydziedziczenie możliwe jest w konkretnych przypadkach, gdy spadkobierca:

• uporczywie postępuje w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego wbrew woli spadkodawcy. Następuje to wtedy, gdy jakieś zachowanie jest długotrwałe, wielokrotne i na ogół dotyczy nagannego trybu życia uprawnionego do zachowku. Jako przykład może posłużyć alkoholizm, narkomania, czy też przestępczy tryb życia. Niezmiernie istotne jest przy tym, aby spadkodawca potępił zachowanie wydziedziczonego,
• dopuścił się umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazi czci względem spadkodawcy lub jednej z najbliższych mu osób. W tym przypadku przyczyną wydziedziczenia może być popełnienie przestępstwa zabójstwa, pobicia, groźby, uszkodzenia ciała itp. Przestępstwa te mogą zostać popełnione wobec spadkodawcy lub osoby mu bliskiej. Przestępstwo co do zasady powinno być potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu. W wyjątkowych wypadkach np. gdy postępowanie umorzono ze względu na przedawnienie karalności sprawcy, spadkobierca może wydziedziczyć sprawcę pomimo braku wyroku skazującego,
• uporczywie niedopełniał względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych. Musi to mieć charakter trwały. Co istotne, nie chodzi tu tylko o obowiązki alimentacyjne, ale także na przykład obowiązek opieki oraz pomocy niedołężnemu rodzicowi, czy też o zerwanie kontaktów rodzinnych i ustanie więzi uczuciowej, ciągłe wszczynanie awantur, wyrzucenie z domu itp.

W jaki sposób wydziedziczyć?

Wydziedziczyć można jedynie w testamencie. Pamiętaj, że sporządzenie testamentu negatywnego nie jest tożsame z wydziedziczeniem. Czym się różni testament negatywny od testamentu, w którym wydziedzicza się spadkobiercę?

Spadkodawca może w testamencie wskazać, że wyłącza daną osobę od dziedziczenia bez podania konkretnych przyczyn, albo z podaniem dowolnych, nawet błahych powodów. Właśnie tym jest testament negatywny. Taki zapis nie pozbawi jednak uprawnionego jego zachowku.

Z kolei w przypadku wydziedziczenia, muszą zaistnieć konkretne, wskazane wyżej przesłanki wydziedziczenia, w dodatku powinny być opisane w testamencie. Spadkodawca nie musi użyć sformułowań kodeksowych, ale jednak jego motywy powinny być wyrażone na tyle jasno, by dane zachowanie spadkobiercy można było przyporządkować do odpowiedniego przepisu.

Przebaczenie spadkobiercy – jak wpływa na wydziedziczenie?

Często zdarza się, że spadkodawca przebaczył wydziedziczonemu. Przebaczenie powszechnie uznawane jest za akt woli o charakterze uczuciowym, który polega na puszczeniu w niepamięć wyrządzonych krzywd i doznanych urazów. Jeśli zaszła, któraś z przesłanek wydziedziczenia, a następnie spadkodawca przebaczył spadkobiercy, to wydziedziczenie jest bezskuteczne.

Zdarzają się jednak sytuacje, w których spadkodawca w chwili przebaczenia nie miał zdolności do czynności prawnych. W takim wypadku przebaczenie jest skuteczne, jeśli nastąpiło z dostatecznym rozeznaniem.

Jeżeli jesteś spadkobiercą, który został wydziedziczony powinieneś przede wszystkim ustalić, czy wydziedziczenie mogło być dokonane w sposób skuteczny. Jeżeli były podstawy do dokonania wydziedziczenia prawdopodobnie powinieneś postarać się zabezpieczyć interesy Twoich zstępnych, którzy nie zostali wydziedziczeni.