Czym jest dział spadku?

Dział spadku jest to przede wszystkim rodzaj sprawy prowadzonej przed sądem. Wbrew dość powszechnemu przekonaniu dziedziczenie nie polega na tym, że poszczególni spadkobiercy otrzymują konkretnie wskazany składnik majątku spadkodawcy. Spadkobiercy otrzymują, każdy w określonej części, całą masę spadkową. Zatem, aby zlikwidować stan współwłasności spadku, konieczne jest przeprowadzenie działu spadku. Celem działu spadku jest doprowadzenie do podziału spadku (majątku spadkowego) i podzielenie pomiędzy każdego ze spadkobierców wchodzących w skład spadku rzeczy lub praw, a także wyrównanie ich wartości poprzez spłaty i dopłaty.

Przykład:

Spadkodawca pozostawił w spadku dom, samochód i 100 tys. oszczędności. Do spadku powołana została czwórka dzieci zmarłego, udział każdego spadkobiercy to 1/4 spadku. Każdy spadkobierca jest współwłaścicielem każdego z tych składników majątku (po 1/4 samochodu, po 1/4 nieruchomości, po 1/4 oszczędności). Spadkobiercy muszą ze sobą współdziałać, dopuszczać siebie nawzajem do posiadania danej rzeczy itp. W sytuacji gdy jeden ze spadkobierców chce stać się wyłącznym właścicielem samochodu, drugi wyłącznym właścicielem domu, itp. – trzeba podzielić spadek.

Czy dział spadku jest obowiązkowy?

Przepisy prawa nie nakładają obowiązku na współspadkobierców dokonania działu spadku, ani nie zastrzegają w tym zakresie żadnego terminu. W związku z tym dział spadku może zostać dokonany długo po śmierci spadkodawcy. Brak dokonania działu spadku będzie skutkować tym, że przedmioty majątkowe należące do spadku będą traktowane jako majątek spadkowy, a przez to zarząd tym majątkiem oraz np. sprzedaż jego określonych składników będzie podlegać pewnym ograniczeniom.

Należy zdawać sobie sprawę z tego, że mimo wszystko czynnik czasu ma znaczenie. Stan spadku ustala się według chwili otwarcia spadku, jego zaś wartość – według cen z chwili dokonania działu. Oznacza to, że niektóre przedmioty wchodzące do spadku będą tę wartość tracić (np. samochody, gotówka itp.).

Czy spadkobiercy ponoszą koszty utrzymania spadku?

Tak, oczywiście. Spadkobiercy nabywają spadek z chwilą jego otwarcia (tj. z chwilą śmierci spadkodawcy). Już od tego momentu są zobowiązani do ponoszenia kosztów utrzymania majątku spadkowego (OC samochodu, podatek od nieruchomości, czynsz).

Jak można przeprowadzić dział spadku?

Dział spadku może nastąpić na dwa sposoby:

• na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź
• w przypadku, gdy spadkobiercy nie są w stanie dojść do porozumienia, można przeprowadzić sądowy dział spadku.

Umowa o dział spadku – jest to rozwiązanie zdecydowanie najtańsze i najszybsze. Choć dla swej skuteczności wymaga porozumienia między wszystkimi spadkobiercami. Dodatkowo musi wskazywać sposób podziału oraz wartość spadku. W sytuacji, gdy do spadku należy nieruchomość, a umowny podział spadku ma na celu zniesienie współwłasności tej nieruchomości, konieczna jest wizyta u notariusza.  

Sądowy dział spadku – w tym przypadku nie jest konieczna zgoda pomiędzy spadkobiercami. Sąd będzie musiał rozpocząć sprawę na żądanie choćby jednego ze spadkobierców. Wniosek o sądowy dział spadku należy złożyć do tzw. sądu spadku. Jest to sąd ostatniego miejsca zwykłego pobytu spadkodawcy. Wniosek o sądowy dział spadku podlega opłacie stałej w wysokości 500 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku, opłata wynosi 300 zł. Jeżeli jednak wniosek o dział spadku jest połączony z wnioskiem o zniesienie współwłasności, opłata sądowa wynosi 1.000 zł, a jeżeli wniosek zawiera zgodny projekt działu spadku i zniesienia współwłasności, opłata wynosi 600 zł.

Postanowienie o stwierdzenie nabycia spadku a dział spadku

Przypominam, że nie można przystąpić do działu spadku, jeżeli uprzednio sąd nie przeprowadzi postępowania o stwierdzenie nabycia spadku lub nie zostanie sporządzony akt poświadczenia dziedziczenia u notariusza.

Istnieje jednak możliwość, by wnieść o stwierdzenie nabycia spadku oraz o dział spadku w jednym piśmie. Wprawdzie sprawa sądowa i tak będzie miała charakter dwuetapowy, ale organizacyjnie na pewno przyspieszy to kompleksowe załatwianie spraw spadkowych. W pierwszej kolejności Sąd wyda postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku, następnie należy poczekać na jego uprawomocnienie się. Dopiero, gdy postanowienie stanie się prawomocne, będzie można zająć się działem spadku i wyznaczyć kolejną rozprawę.