Co to jest separacja?

Pod określeniem separacji należy rozumieć przede wszystkim rozłączenie małżonków. Nie jest to równoznaczne z rozwodem, którego orzeczenie stanowi koniec małżeństwa. Należy pamiętać, że osoby żyjące w separacji wciąż pozostają małżeństwem.

Wyróżniamy dwa rodzaje separacji:

• separacja formalna – znajduje ona podstawę w przepisach. Otóż do orzeczenia separacji wystarczy zupełny rozkład pożycia małżeńskiego. Cóż to oznacza? Jeżeli chodzi o zupełność rozkładu, można to rozumieć jako ustanie wspólnoty fizycznej, duchowej i gospodarczej, czyli małżonkowie nie spędzają razem czasu, nie tworzą wspólnie gospodarstwa domowego i nie partycypują wspólnie w budżecie domowym itp. Ustanowienie separacji formalnej możliwe jest wyłącznie w drodze sądowej. Z pozwem w tym zakresie może wystąpić każdy z małżonków. Należy jednak zwrócić uwagę, że sąd nie orzeknie separacji, jeżeli w jej skutek miałoby ucierpieć dobro małoletnich dzieci,
• separacja faktyczna – najprościej mówiąc, jest to porozumienie małżonków dotyczące tego, że przez jakiś czas nie będą po prostu żyć razem. Taki rodzaj separacji nie pociąga za sobą żadnych skutków prawnych.

Jakie są zalety separacji?

Czas trwania separacji przede wszystkim można wykorzystać jako okres do zastanowienia się nad przyszłością małżeństwa, popatrzeć na to wszystko z dystansem. Dodatkowo orzeczenie separacji spowoduje powstanie rozdzielności majątkowej. Wówczas każde z małżonków samodzielnie prowadzi swe sprawy majątkowe. Natomiast na zgodny wniosek stron, sąd może dokonać podziału majątku wspólnego oraz ustalić sposób korzystania ze wspólnej nieruchomości. Nie można również zapominać o tym, że małżonek, który znalazł się w niekorzystnej sytuacji finansowej (wskutek separacji), może domagać się alimentów od drugiego małżonka.

Jakie są wady separacji?

Zasadniczą wadą separacji jest to, że strony wciąż pozostają małżonkami. W związku z tym nie mogą zawrzeć nowego małżeństwa. Mogą oczywiście wchodzić w związki nieformalne, co jest o tyle łatwiejsze, że małżonkowie w separacji przeważnie nie mieszkają już razem. Małżonkowie, którzy rozstali się wskutek separacji, nie mają również prawa do powrotu do poprzedniego nazwiska. Możliwość ta bywa szczególnie istotna dla kobiet, które czasem pragną powrócić do nazwiska panieńskiego.

Co z kwestiami opieki nad dziećmi, alimentami i wspólnym mieszkaniem?

W tym zakresie, sąd orzeka o wszystkim, tak samo jak w przypadku rozwodu. W związku z tym ma obowiązek ustalić kontakty z dziećmi, sposób wykonywania władzy rodzicielskiej, a także w miarę potrzeby ustanowić obowiązek alimentacyjny. Orzeczenie separacji pomiędzy małżonkami ma również wpływ na kwestię związaną z korzystaniem przez nich ze wspólnego mieszkania. O tym w jaki sposób małżonkowie mają korzystać ze wspólnego mieszkania zdecyduje sąd. Może jednak od tego odstąpić, jeśli strony zgodnie o to zawnioskują.

Separacja a śmierć jednego z małżonków

Śmierć jednego z małżonków wiążę się oczywiście z końcem małżeństwa. Wówczas pojawia się kwestia dziedziczenia. Jeżeli małżonek pozostawał w separacji formalnej to nie dziedziczy po zmarłym małżonku (na podstawie ustawy – tj. gdy małżonek nie zostawił testamentu). Oczywiście taki małżonek może być powołany na mocy testamentu. Gdyby jednak został pominięty w testamencie to nie będzie mu przysługiwało prawo do zachowku.

Natomiast separacja faktyczna nie ma żadnego wpływu na dziedziczenie ustawowe. Oznacza to, że małżonkowie, którzy żyją w rzeczywistym rozłączeniu, mogą dziedziczyć po sobie bez konieczności sporządzania testamentu.

Jak rozpocząć postępowanie sądowe o separację?

Tak jak w przypadku rozwodu, sprawy o separację małżonków należą do właściwości sądów okręgowych – wydziału cywilnego. Jeżeli o separację wnoszą zgodnie obydwoje małżonkowie, nieposiadający małoletnich dzieci, opłata wynosi 100 zł. W przypadku, gdy wchodzi w grę potomstwo lub nie ma pomiędzy nimi porozumienia, stawka opłaty rośnie do 600 zł.

Jak zakończyć separację?

Zniesienie separacji formalnej możliwe jest wyłącznie na mocy orzeczenia sądowego. W związku z tym małżonkowie muszą złożyć zgodny wniosek o zniesienie separacji do Sądu Okręgowego.