Kiedy można pozbawić rodzica praw rodzicielskich?

Złożenie wniosku o pozbawienie prawa do wykonywania władzy rodzicielskiej, a tym samym odebranie praw jednemu z rodziców lub obojgu, może nastąpić wtedy, kiedy zostaną spełnione któreś z poniższych przesłanek:

• nadużywanie władzy rodzicielskiej – polega przede wszystkim na stosowaniu różnych form przemocy psychicznej bądź fizycznej, np. nadmierne karanie, rozpijanie, nakłanianie do wkroczenia na przestępczą ścieżkę, wykorzystywanie, zmuszanie dziecka do pracy ponad siły,

• trwała przeszkoda – są to takie sytuacje, które wyłączają możliwość sprawowania przez rodziców władzy rodzicielskiej na taki czas, który trudno przewidzieć albo który będzie bardzo długi, np. zaginięcie, odbywanie długoterminowej kary pozbawienia wolności, ciężka i przewlekła choroba psychiczna czy opuszczenie kraju na stałe albo na czas nieokreślony połączone z jednoczesnym brakiem zainteresowania dzieckiem,

• rażące zaniedbywanie obowiązków wobec dziecka – polega to na zaniechaniu dokonywania podstawowych czynności, koniecznych do prawidłowego rozwoju dziecka np. głodzenie, porzucenie dziecka, akceptacja przyjmowania przez dziecko środków odurzających czy innych używek, nadużywanie alkoholu i utrzymywanie się z działalności przestępczej przez rodzica,  uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka.

Jak złożyć wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej?

Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej może być złożony przez każdą osobę, która uważa, że dziecku dzieje się krzywda. Może być to m.in. jeden z rodziców, pracownik szkoły, prokurator, dziadkowie. Stosowny wniosek należy złożyć w Wydziale Rodzinnym i Nieletnich Sądu Rejonowego, w którego okręgu dziecko ma miejsce zamieszkania lub stały pobyt. Opłata sądowa wynosi obecnie 100 zł. Konieczne do przedmiotowego wniosku jest dołączenie aktu urodzenia dziecka. Należy podkreślić, że małoletnie dziecko zazwyczaj nie bierze udziału w rozprawie sądowej. Jeżeli sąd jednak uzna, że przesłuchanie dziecka jest konieczne, wówczas będzie to miało miejsce w obecności psychologa.

Sąd opiekuńczy może również zarządzić przeprowadzenie wywiadu środowiskowego przez kuratora. Wywiad ten dokonywany może być w miejscu zamieszkania rodziny, czy w szkole małoletniego. Głównym celem wywiadu środowiskowego jest natomiast zebranie informacji na temat dziecka i jego rodziny, m.in. warunków wychowawczych, stanu zdrowia, sytuacji materialnej, wykształcenia rodziców, sposobu spędzania czasu, przebiegu nauki, sytuacji bytowej itp. Na tej podstawie kurator sądowy sporządza pisemne sprawozdanie i składa je do akt sprawy.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej a alimenty

Ograniczenie lub pozbawienie praw rodzicielskich nie jest jednoznaczne z wygaśnięciem obowiązku alimentacyjnego. Rodzice nadal mają obowiązek utrzymania małoletniego, w związku z czym mimo tego, że zostaną pozbawieni władzy rodzicielskiej, alimenty na dziecko nadal pozostają ich obowiązkiem. 

Skutki odebranie władzy rodzicielskiej

Rodzic, który został pozbawiony praw rodzicielskich, jak już wyżej wspominałem, nie ma prawa decydować o m.in. sposobie opieki nad dzieckiem, jego miejscu zamieszkania, jego leczeniu, edukacji, wyjazdach za granicę ani innych kwestiach dotyczących życia dziecka. Pozbawienie władzy rodzicielskiej nie powoduje jednak, że rodzic nie ma prawa do spotkań z dzieckiem.

Jeżeli sąd nie zakazał kontaktów z małoletnim, wówczas rodzic, który nie posiada praw rodzicielskich, ma pełne prawo do utrzymywania kontaktów ze swoim potomkiem. Ponadto dziecko ma również prawo do dziedziczenia po rodzicu pozbawionym władzy rodzicielskiej.